✍?ಉಮೇಶ ಮುಂಡಳ್ಳಿ ಭಟ್ಕಳ
ಶಿವಮೊಗ್ಗದ ದಟ್ಟಡವಿಯ ಗರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಅಂಬುತೀರ್ಥ, ಶರಾವತಿಯಾಗಿ ಬೋರ್ಗರೆಯುತ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆಯ ಸುತ್ತುವರಿದು ಹರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಒಂದು ಬದಿ ಬೋರ್ಗರೆವ ಕಡಲು, ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ದಟ್ಟವಾದ ಘಟ್ಟ ಸಾಲು, ನಡುವೆ ಸರಾಗವಾಗಿ ಹರಿವ ಹೊಳೆ ಸಾಲು. ಇಂತಹ ಪ್ರಕೃತಿಯ ರಮ್ಯತೆಯ ಜಾಗದಲ್ಲಿದ್ದ ತಾಣವೇ ಗೇರುಸೊಪ್ಪ. ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಹೆಸರು ಭಲ್ಲಾತಕೀಪುರ (ಭಲ್ಲಾತಕೀ ಎಂದರೆ ಗೇರು ಮರ!). ಆಗ ಗೇರುಸೊಪ್ಪ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಹೊನ್ನಾವರದಿಂದ ಕುಂದಾಪುರದವರೆಗೆ ಹರಡಿಕೊಂಡಿತ್ತು ಎಂದು ಇತಿಹಾಸದಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ಭಟ್ಕಳದ ಹಾಡುವಳ್ಳಿ ಅಥವಾ ಸಂಗೀತಪುರ ಕೂಡ ರಾಣಿಯ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು.
ಸಂಕ್ರಮಣದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ರಾಣಿಯಾಗಿ, ಪರಂಗಿಗಳಾದ ಪೋರ್ಚುಗೀಸರಿಗೂ ಜಗ್ಗದ ರಾಜ್ಯ ಕಟ್ಟಿದವಳು ಗೇರುಸೊಪ್ಪದ ಮೆಣಸಿನ ರಾಣಿ, ರಾಣಿ ಚೆನ್ನಬೈರಾದೇವಿ.
ಇಡಗುಂಜಿ, ಬಳಕೂರು,ಕೊಡಾಣಿ ಮಾಗೋಡು ಹಾಗೂ ಕುದ್ರಗಿ ಊರನ್ನೆಲ್ಲಾ ದಾಟಿ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಓಲಾಡುವ ಪಶ್ಚಿಮದ ಕಟ್ಟು ಹೊಳೆಯ ತೂಗು ಸೇತುವೆ ಎದುರಾಗುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ದಾಟಿ ಕಾನನ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ನೂರಿನ್ನೂರು ಎಕರೆಗಳಲ್ಲಿ ಹರವಿಕೊಂಡ ನಾಲ್ಕೈದು ಬಸದಿ ಸಮುಚ್ಚಯವೇ ನಮ್ಮ ಮುಂದೆ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆಹಾ ಎಂತಹ ಕೆತ್ತನೆಗಳು. ಪ್ರತಿ ಮೂರ್ತಿಯೂ ಸುಮನೋಹರ. ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥನ ಬಸದಿಯೊಳಗಿನ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಮೂರ್ತಿಯ ಕೆತ್ತನೆಯಂತೂ ಅಚ್ಚಳಿಯದೆ ನಮ್ಮ ನೆನಪಿನಲ್ಲುಳಿಯುವಂಥದ್ದು. ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಕಲಶವಿಟ್ಟಂತೆ ಕಾಣುವ ಚರ್ತುಮುಖ ಬಸದಿ. ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಭಾವಿ ಜ್ವಾಲ ಮಾಲಿನಿ ದೇವಿಯ ಉಪಸ್ಥಿತಿ.
5 ಎಕರೆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡ ಎತ್ತರದ ಪೀಠದ ಮೇಲೆ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಸುಮಾರು 16ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಬಸದಿ ಅದು .ಚತುರ್ಮುಖ ಬಸದಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಸುಮಾರು 100 ಅಡಿ ಅಗಲದ ರಾಜಬೀದಿ ಇಂದು ಪಾಳುಬಿದ್ದಿದ್ದರೂ ಅವು ಅಂದಿನ ವೈಭವಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ ನುಡಿಯುತ್ತೆ. ಬಸಿದಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ಮುಖದ್ವಾರಗಳು. ಯಾವ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿಯೂ ಕಿಂಚಿತ್ತೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಕಾಣಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ನಾಲ್ಕು ದ್ವಾರಕ್ಕೂ ಮುಖಮಾಡಿ ಕುಳಿತ ವಿಶಿಷ್ಟ ಕಲಾ ನೈಪುಣ್ಯದಿಂದ ಮಿರುಗುವ ಆದಿನಾಥ, ಸಂಭವನಾಥ, ಅಜಿತನಾಥ ಮತ್ತು ಅಭಿನಂದನಾಥ ಮೂರ್ತಿಗಳು.
ಹೊರ ಗೋಡೆಯ ಮೇಲೆಲ್ಲಾ ಸುಂದರ ಕಿಟಕಿಗಳು, ಜಾಲಾಂದ್ರ. ಕಿಟಕಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹರಿವ ಸರ್ಪದ ಕೆತ್ತನೆ. ಕಿಟಕಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಇಣುಕುವ ಮಂಗನ ಕೆತ್ತನೆ ಅತ್ಯದ್ಭುತ.
ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನ ರಾಣಿ ಆಗಮನದ ಗಜ ದ್ವಾರದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಮೀನಿನ ಕೆತ್ತನೆಯಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಗೋಡೆ. ಒಳಗಿನ ಕಂಬಗಳ ಕೆತ್ತನೆಯೂ ಅತ್ಯದ್ಭುತ. ರಾಣಿ ಚೆನ್ನಬೈರಾದೇವಿಯ ಕಾಲದ ಈ ಸುಂದರ ಬಸದಿಯ ಹೊರ ಪೌಳಿಯ ಮೇಲ್ಚಾವಣಿ ಕೆಲಸಗಳು ಮಾತ್ರ ಇನ್ನೂ ಹಾಗೆಯೇ ಬಾಕಿ ಉಳಿದಂತಿದೆ.
ರಾಣಿ ತನ್ನ ಕೊನೆಯ ದಿನಗಳನ್ನು ಸೆರೆಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದದ್ದು ಇದರ ಬಾಕಿಗೆ ಕಾರಣ ಇರಬಹುದು ಅನ್ನಿಸುತ್ತದೆ.
ಬಸದಿಯ ಸುತ್ತಲಿನ ಪೌಳಿ ಮಾತ್ರ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಾಶವಾಗಿದೆ. ಬಸದಿಯ ಹೊರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಾವಿಗಳು, ವಿವಿಧ ದೇವರುಗಳ ಮೂರ್ತಿಗಳು, ಶಿಲ್ಪಗಳು, ಜಟ್ಟಿಗನ ಕಲ್ಲು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಅನಾಥವಾಗಿ ಬಿದ್ದಿವೆ.
ಸುತ್ತಲೂ ಹಬ್ಬಿದ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ 10,000 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಾವಿಗಳು! ಇದೆ ಎಂದು ಸ್ಥಳಿಯರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇವೆಲ್ಲಾ ಕಾಳುಮೆಣಸಿನ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ನೆನೆಸುವ ಬಾವಿಗಳು. ಜೊತೆಗೆ ಅನೇಕ ಪಾಳು ಮಂಟಪಗಳು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕತೆಯನ್ನು ಕೇಳಿ ಎನ್ನುವಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ.
ವಿಜಯನಗರದ ಹಂಪಿ ಯಂತೆ ವೈಭವ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ಮಾಡಿದ ಕರಿ ಮೆಣಸಿನ ರಾಣಿಯ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಇಟಲಿಯ ಪ್ರವಾಸಿಗ ‘ಪೆಟ್ರೊ ಡೆಲವೆಲ್ಲನ’ ಡೈರಿ ಸಾರಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ.
ಸಂಶೋಧಕರಿಗಂತೂ ಈ ಬೀಡು ಅತ್ಯಂತ ಉಪಯುಕ್ತ ಹಾಗೂ ಖುಷಿಕೊಡುವಂತಹ ಸ್ಥಳ.
ಅನೇಕ ಒತ್ತಡ ಜಂಜಾಟಗಳಿಂದ ಬಿಡುವು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಈ ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟದ ತಪ್ಪಲಲ್ಲಿ ಒಂದೆರಡು ದಿನ ಬಿಡುವು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬಂದರೆ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ನಿರಾಳವಾಗಿ ಆಹ್ಲಾದಕರ ಆನಂದವಾಗುವುದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಮಾತಿಲ್ಲ.
ಹೊನ್ನಾವರದಿಂದ ಚರ್ತುಮುಖ ಬಸದಿಯ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಡಲು ಎರಡು ಮಾರ್ಗಗಳಿವೆ. ಮೊದಲ ದಾರಿ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆಯ ಮೂಲಕ ಎರಡನೆಯದ್ದು ಇಡುಗುಂಜಿಯ ಮೂಲಕ. ಇಡಗುಂಜಿಯಿಂದ ನಗರಬಸ್ತಿಕೇರಿ ೩೨ ಕಿ.ಮಿ. ಕೃಮಿಸಿದರೆ ಚತುರ್ಮುಖ ಬಸದಿ. ಗೇರುಸೊಪ್ಪ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಕೇವಲ ೫ ಕಿ.ಮೀ.ಮಾತ್ರ.
ದೂರದಿಂದ ಬರುವವರು ಸಮೀಪದ ಬಂಗಾರಮಕ್ಕಿ ವಿರಾಂಜನೆಯ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿ ವಸತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ.ಹಾಗಾದರೆ ಮತ್ತೇಕೆ ತಡ ಬನ್ನಿ ಈ ಸುಂದರ ಪ್ರಕೃತಿ ತಾಣಕ್ಕೆ.
(ಮಾಹಿತಿ ಸಂಗ್ರಹ: ‘ಮಹಾ ಮಂಡಲೇಶ್ವರಿ ರಾಣಿ ಚೆನ್ನಾ ಬೈರಾದೇವಿ’ – ಕಮಲಾ ಹಂಪನಾ. )
